XVII жарны Алтан унжлагат хэмээх Гал тахиа жилийн шинийн нэгний өглөө мөр гаргах ёсыг тахиа жил, бар сар, тахиа өдөр, луу цагийн хар нохой амыг зөрүүлэн тооцон гаргав. Энэ өдөр нийт сүсэгтэн олон хэрхэн зүг мөрөө гаргах албан ёсны тайлбарыг Монгол зурхайн “Түвдэнпэлжээлин” хийдээс бэлтгэсэн болно.
Энэ жилийн шороон үхрийн зурлага
Энэ жилийн шороон үхрийн зурлагын хувьд үхэр нь: Толгой, ходоод, цулбуур нь улаан; үхрийн эвэр, чих, сүүл, туурай, шир, бие, ногт нь цагаан; омруу нь ногоон; үхэр нь амаа хамхиж, сүүлээ баруун тийш шарвасан.
Үхэр хариулаач нь: цагаан биетэй; үс нь чихнийхээ араар хийссэн; улаан дээлтэй; хөх бүстэй; ногоон гутлынхаа барууныг өмсөж, зүүнийг бүсэндээ зүүсэн; малгайгаа буулгаж өмссөн; унгасаар томсон цагаан бургасан иштэй шилбүүр барьсан; хүч чадал багатай; идэр залуу; үхрийнхээ өмнө яаравчлан гүйж яваагаар дүрслэгдсэн байна.
Залууст (дунд суудалтан) сайн, нялхаст (түмэн олонд) дунд, өвгөдөд (дээд суудалтан) муу болой. Эр хүн яааруу, эм хүн тайван ажээ. Залуу хүний үйлс муу, үр ач чухаг.
Дээд ихэс энэрэхүй бээр улс орноо тэтгэн эдийн засаг сайжрах ч хямрал үргэлжлэх нигууртай.
Өндөр уулын бүс, дээд ихсийн орд харшид галын аюул буй. Газрын шим өгөөж сайн. Ой, цэцэрлэгт үр жимс, эмийн шим төгөлдөржинө. Үр тариа, хүнсний ногооны гарц арвин. Үхэр малын сүү арвижих сайн.
Хаврын гурван сар, улирлын эхэн саруудад салхи ихтай ган хуурай болох. Зун, намрын улиралд хур тунадас ихтэй. Гол мөрний усны төвшин дээшлэх, зарим газарт байгалийн гамшиг буй. Жилийн сүүлчийн улиралд цас их буух, өвөлжилт хүндрэх төлөвтэй.
Уншигчиддаа илүү ойлгомжтой болгохын үүднээс таны төрсөн он, сар, өдөр яг ямар суудал дээр буйг нарийвчлан дэс дараалуулан он оноор нь гаргаж өглөө.
Та энэ жилд ямар суудалд суусан бэ?
ГАЛ СУУДАЛ
Эр – 1905 , 1913 , 1921 , 1929 , 1937 , 1945 , 1953 , 1961 , 1969 , 1977 , 1985 , 1993 , 2001 , 2009
Эм- 1909 , 1907 , 1925 , 1933 , 1941 , 1957 , 1965 , 1973 , 1981 , 1989 , 1997 , 2005 , 2013
Засал: Хойд зүгт гарч “Ум базар пад, дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад урд зүгээс ирнэ.
ШОРОО СУУДАЛ
Эр – 1904 , 1912 , 1920 , 1928 , 1936 , 1944 , 1952 , 1960 , 1968 , 1976 , 1984 , 1992 , 2000 , 2008 , 2016
Эм- 1910 , 1918 , 1926 , 1934 , 1942 , 1950 , 1958 , 1966 , 1974 , 1982 , 1990 , 1998 , 2006 , 2010
Засал: Баруун хойд зүгт гарч “Ум бадма дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад баруун зүгээс ирнэ.
ТӨМӨР СУУДАЛ
ЭР- 1903 , 1911 , 1919 , 1927 , 1935 , 1943 , 1951 , 1959 , 1967 , 1975 , 1983 , 1991 , 1999 , 2007 , 2015
ЭМ- 1903 , 1911 , 1919 , 1927 , 1935 , 1943 , 1951 , 1959 , 1967 , 1975 , 1983 , 1991 , 1999 , 2007 , 2015
Засал: Баруун урд зүгт гарч “Ум радна дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад баруун зүгээс ирнэ.
ОГТОРГУЙ СУУДАЛ
Эр – 1910 , 1918 , 1926 , 1934 , 1942 , 1950 , 1958 , 1966 , 1974 , 1982 , 1990 , 1998 , 2006 , 2014
ЭМ -1904 , 1912 , 1920 , 1928 , 1936 , 1944 , 1952 , 1960 , 1968 , 1976 , 1984 , 1992 , 2000 , 2008 , 2016
Засал: Зүүн хойд зүгт гарч “Ум пагма дагийни хум мама бизьяа сууха” тарнийг 7-21 удаа уншаад баруун урд зүгээс ирнэ.
УС СУУДАЛ
ЭР – 1909 , 1917 , 1925 , 1933 , 1941 , 1949 , 1957 , 1965 , 1973 , 1981 , 1989 , 1997 , 2005 , 2013
ЭМ – 1905 , 1913 , 1921 , 1929 , 1937 , 1945 , 1953 , 1961 , 1969 , 1977 , 1985 , 1993 , 2001 , 2009 , 2017
Засал: Урд зүгт гарч “Ум гарма дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад хойд зүгээс ирнэ.
УУЛ СУУДАЛ
ЭР – 1908 , 1916 , 1924 , 1932 , 1940 , 1948 , 1956 , 1964 , 1972 , 1980 , 1988 , 1996, 2004 , 2012
ЭМ – 1906 , 1914 , 1922 , 1930 , 1938 , 1946 , 1954 , 1962 , 1970 , 1978 , 1986 , 1994 , 2002 , 2010
Засал: Баруун хойд зүгт гарч “Ум будда дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад зүүн хойд зүгээс ирнэ.
МОД СУУДАЛ
ЭР – 1907 , 1915 , 1923 , 1931 , 1939 , 1947 , 1955 , 1963 , 1971 , 1979 , 1987 , 1995 , 2003 , 2011
ЭМ- 1907 , 1915 , 1923 , 1931 , 1939 , 1947 , 1955 , 1963 , 1971 , 1979 , 1987 , 1995 , 2003 , 2011
Засал: Хойд зүгт гарч “Ум базар дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад зүүн зүгээс ирнэ.
ХИЙ СУУДАЛ
Эр – 1906 , 1914 , 1922 , 1930 , 1938 , 1946 , 1954 , 1962 , 1970 , 1978 , 1986 , 1994 , 2002 , 2010
ЭМ- 1908 , 1916 , 1924 , 1932 , 1940 , 1948 , 1956 , 1964 , 1972 , 1980 , 1988 , 1996 , 2004 , 2012
Засал: Урд зүгт гарч “Ум базар пад дагийни хум мама бизьяа суха” тарнийг 7-21 удаа уншаад зүүн урд зүгээс ирнэ.
Төрсөн билгийн жил хийгээд насаа зөв тогтоох арга
Аргын оныг билгийн жилд, билгийн жилийг аргын онд шилжүүлэхэд доорхи хүснэгтийг ашиглана. Хүснэгтэд буй тоонууд нь жарны доторхи жилийн дугаар болно. Тэр дугаар нь тухайн жил болон түүний махбодь хоёрын уулзвар дээр буй.
| Махбодь жил | Гал | Шороо | Төмөр | Ус | Мод |
| Туулай | 1 | 13 | 25 | 37 | 49 |
| Луу | 50 | 2 | 14 | 26 | 38 |
| Могой | 51 | 3 | 25 | 27 | 39 |
| Морь | 40 | 52 | 4 | 16 | 28 |
| Хонь | 41 | 53 | 5 | 17 | 29 |
| Бич | 30 | 42 | 54 | 6 | 18 |
| Тахиа | 31 | 43 | 55 | 7 | 19 |
| Нохой | 20 | 32 | 44 | 56 | 8 |
| Гахай | 21 | 33 | 45 | 57 | 9 |
| Хулгана | 10 | 22 | 34 | 46 | 58 |
| Үхэр | 11 | 23 | 35 | 47 | 59 |
| Бар | 60 | 12 | 24 | 36 | 48 |
Жарны тооллын билгийн жилийг аргын онд шилжүүлэх арга
Одоо билгийн жилийг хүснэгт ашиглан аргын онд шилжүүлэх хялбар аргыг зохиоё. Жарны дугаарыг а, жилийн дугаарыг b, билгийн жилд харгалзах оныг о үсгээр тэмдэглэе. Билгийн жилийг аргын онд шилжүүлэх томъёо нь:
о=1026+(a-1)*60+b болно. Жишээлбэл: XVI жарны гал морин жилийг аргын онд шилжүүлье. Жарны дугаар нь а=16, хүснэгтээс харвал гал морин жил нь b=40
o=1026+(a-1)*60+b=1026+(16-1)*60+40=1026+900+40=1966 буюу 1966 он болж байна.
Аргын оныг жарны жилд шилжүүлэх арга
Одоо аргын оныг билгийн жилд шилжүүлэх аргыг зохиоё. Тухайн аргын оноос 1026-г хасч, гарсан ялгаврыг 60-д хуваасны бүхэл үлдэгдэл нь олох билгийн жилийн дугаар бөгөөд ногдвор дээр нэгийг нэмбэл олох билгийн жилийг харъяалах жарны дугаар гарна. Хүснэгтэд буй дугаараар билгийн жил хийгээд түүний махбодыг олно.
1962 оныг билгийн жилд шилжүүлье.
1962-1026=936. 936:60=15(36). 36 нь билгийн жилийн дугаар. Хүснэгтээс харвал 36 дугаартай жил нь усан бар байна. 15+1=16. усан бар жилийг харъяалах жарны дугаар 16 буюу 1962 он нь XVI жарны усан бар жил болж байна. Дээрх хоёр аргаар төрсөн жилээ олж болно.
